Jak przeliczać angielskie miary?

Ruch lewostronny i ustrój polityczny to nie jedyne rzeczy, które odróżniają Wielką Brytanię od reszty Europy. Wybierając się na wakacje, należy pamiętać, że obowiązującą walutą jest funt szterling, a na skutek postbrexitowych wydarzeń, aby móc wjechać do kraju, należy mieć paszport. To jednak nie koniec różnic – na uwadze należy mieć również system miar, kompletnie różniący się od kilogramów czy centymetrów, którymi posługuje się większość państw europejskich. Warto więc poznać przelicznik, ponieważ przydać może się on wszędzie. Od oznaczeń dopuszczalnych prędkości na drogach po miary kucharskie, na brytyjskie wartości miernicze natknąć można się przy różnych okazjach. Poznanie i zapamiętanie ich może pomóc uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek. Po bliższym przyjrzeniu okazuje się bowiem, że w Anglii tylko czas mierzy się tak jak we wszystkich innych państwach, w sekundach, minutach i godzinach. Jednak i tutaj trzeba być ostrożnym, gdyż Wielka Brytania znajduje się w strefie czasowej GMT (Greenwich Mean Time, a w lecie zmienia się na BST, czyli British Summer Time), co znaczy, że względem czasu polskiego jest tam o godzinę wcześniej. Natomiast cała reszta jednostek – zarówno odległości, jak i wagi czy objętości – odległe są od swojsko brzmiących metrów, kilogramów czy mililitrów.

Jednostki imperialne

Angielski system miar nosi również nazwę jednostek imperialnych i obecnie stosowany jest zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i państwach niegdyś będących jej koloniami. Mimo że w niektórych państwach, tak jak w Australii, Indiach czy Kanadzie, oficjalnie zastąpiony został systemem metrycznym, dla wielu obywateli to wciąż tylko teoria, a do określania objętości czy odległości używają określeń angielskich. Jednostki imperialne w użyciu są również w Stanach Zjednoczonych i Irlandii (choć tam także obserwuje się już zmianę na metry, która ma wymiar nie tylko teoretyczny, ale i praktyczny). System został oficjalnie wprowadzony do użycia w 1826 roku, choć od tego czasu uległ pewnym nieznacznym modyfikacjom. Tym samym zastąpił tak zwane „angielskie jednostki”, obowiązujące na terenie Wielkiej Brytanii do roku 1825 i będące kombinacją systemu wypracowanego przez kulturę rzymską i anglosaską. Kolejną ciekawostką jest fakt, że o ile miary używane w Europie oparte są na systemie dziesiętnym, tak te stosowane przez Brytyjczyków czy Amerykanów są dużo trudniejsze do zapamiętania. Wyjątkiem są co prawda waluty, ponieważ w Anglii, Szkocji i Irlandii Północnej jeden funt szterling to sto pensów, a w Stanach Zjednoczonych sto centów to równowartość jednego dolara. Natomiast wartości służące określeniom odległości, powierzchni czy wagi nie sumują się do dziesięciu, czy stu. Przedstawiona poniżej rozpiska powinna jednak nieco pomóc w zapamiętaniu imperialnych wartości mierniczych.

Anglosaskie jednostki odległości

Obowiązujące w Wielkiej Brytanii jednostki odległości znacznie różnią się od tych znanych Europejczykom. Do najbardziej znanych i najczęściej spotykanych należą cal (ang. inch), stopa (foot), jard (yard) i mila (mile), oficjalnie zarejestrowane są również wartości mniej popularne, do których należą na przykład pręt, łańcuch i furlong. Jedna mila równa się odległości 1760 jardów, każdy jard z kolei to trzy stopy. Jedna stopa zawiera dwanaście cali, a cal stanowi równowartość trzech ziaren jęczmienia, czyli historycznej jednostki znanej już przed wiekami (dokładna data wprowadzenia nie jest znana, ale szacuje się ją na przełom XIII i XIV wieku). Ciekawostką może być fakt, że ziarna jęczmienia wciąż stanowią podstawę określania angielskich rozmiarów buta. Jeżeli chodzi zaś o miary europejskie, jeden cal to 25,4 milimetry. Jedna stopa równa się w zaokrągleniu trzydziestu centymetrom (dokładna wartość wynosi 0,3048 metra), a jeden jard wynosi 0,9144 metra (w związku z czym przez wielu uważany jest za najłatwiejszą jednostkę do interpretacji „na szybko”, na przykład podczas jazdy samochodem z nawigacją operującą systemem angielskim, ponieważ w przybliżeniu wynosi niewiele poniżej jednego metra). Jedna mila to tymczasem 1609,344 metra. Warto zaznaczyć, że brytyjska mila bywa również określana milą lądową. Ma to na celu odróżnienie jej od innej znanej mili, czyli mili morskiej, znanej również w Polsce i wynoszącej z kolei 1852 metry. Dla ułatwienia, skorzystać można z poniższego zestawienia:

1 cal = 3 ziarna jęczmienia = 25,4 mm

1 stopa = 12 cali = 30,48 cm

1 jard = 3 stopy = 91,44 cm

1 mila = 1760 jardów = 1609,344 m

Jednostki określające powierzchnię

Znając podstawowe brytyjskie nazwy na określenie jednostek długości, nie dziwi fakt, że i miary powierzchni całkowicie różnią się od swojsko brzmiących metrów czy centymetrów kwadratowych. Zamiast tego, w użyciu są mile czy stopy kwadratowe. Ponieważ nie sumują się one do wartości dziesiętnych, przeliczenie ich może niewprawionym osobom nastręczać pewnych trudności. Warto więc je wypisać, co może stanowić cenną ciekawostkę dla zainteresowanych, a w pewnych sytuacjach znajomość angielskiego przelicznika powierzchni może okazać się całkiem przydatna. Jeden cal kwadratowy (square inch lub, w skrócie, sq. in.) to 6,452 centymetrów kwadratowych. Jedna stopa kwadratowa (square foot) wynosi 929,034 centymetry kwadratowe. Jeden jard kwadratowy (sq. yd.) równać się będzie 0,836 metrom kwadratowym, a mila kwadratowa (square mile) stanowi równowartość 259,000 hektara. Obrazuje to poniższe zestawienie:

Tradycyjne jednostki miary powierzchni gruntów

Często spotykaną w Wielkiej Brytanii (a Europejczykom znana na przykład z filmów czy literatury) jednostką określającą miarę powierzchni gruntów jest również akr (acre). Niegdyś określał on obszar, który mógł zostać zaorany w ciągu jednego dnia przez pług zaprzęgnięty w parę wołów. Tradycyjnie mierzony był również poprzez przemnożenie jednego furlonga przez jeden łańcuch. Jeden akr to w przybliżeniu 40,47 arów (0,4047 hektara) oraz 4840 jardów kwadratowych. Tradycyjnie mniejszymi jednostkami są również żerdź (perch) i rood, zdecydowanie należą jednak do tych mniej popularnych nazw na określanie powierzchni.

Miary objętości płynów

Imperialny system miar ma również swoje własne wartości nazywające jednostki objętości. Warto mieć je na uwadze nie tylko przy tłumaczeniu przepisów! Szczególnie warta zapamiętania dla dorosłych amatorów wycieczek po barach czy klubach są chociażby pinty, na które sprzedawane są piwa w każdym zakątku Anglii. Z kolei osobom pilnie wczytującym się w skład kosmetyków znajomo mogą brzmieć uncje, którymi obok mililitrów często określa się na pudełkach objętość kremów, mleczek do demakijażu lub balsamów. O czym jeszcze warto pamiętać, przeliczając miary na te używane w krajach europejskich? Chociażby to, że oficjalnie nieco innych wartości używało się do mierzenia objętości substancji płynnych (bądź mokrych), a innych na określenie substancji suchych. Rozróżnienie zostało zniesione na mocy dekretu z 1824 roku (w którym zawarte są wszystkie dziś używane jednostki). Obecnie ślady nazw służących do określania objętości suchych substancji (wśród nich znaleźć można peck, kenning i buszel) zachowały się raczej w historii i w literaturze, w życiu codziennym używa się natomiast miar jednostek płynnych. Najmniejszą z nich stanowi uncja płynu (fluid ounce albo fl. oz.) stanowiąca równowartość 28,413 mililitrów. Jedna pinta, czasem określana również półkwartą (pint lub pt) to w zaokrągleniu 0,57 litra (jak już zostało wspomniane wyżej, stanowi to zwykle miłą niespodziankę dla pełnoletnich turystów, gdyż serwowane im kufle piwa są nieco większe niż te spotykane na kontynencie). Dwie pinty to z kolei kwarta (quart bądź qt), czyli inaczej 1,14 litra. Największą używaną jednostką określającą miarę objętości jest galon (gallon lub gal), zawierający w sobie cztery kwarty i stanowiący równowartość 4,55 litra. Obrazuje to przelicznik znajdujący się w poniższej tabeli:

Powyższy przelicznik dotyczy jednak miar używanych w Wielkiej Brytanii. Wybierając się na wycieczkę do Stanów, należy pamiętać, że w systemie amerykańskim jedna uncja to 28,4 ml, jedna pinta wynosi 0,47 litra, a jeden amerykański galon to w zaokrągleniu 3,79 l. W życiu codziennym dla europejskich turystów są to różnice raczej nieistotne, niemniej warto mieć to na uwadze, udając się do apteki czy tłumacząc pochodzący ze Stanów przepis.

Skala Fahrenheita

W skali Celsjusza zero stopni to temperatura zamarzania wody, a natomiast stu stopni – jej wrzenia. W krajach anglosaskich stosuje się natomiast skalę Fahrenheita, która laikom może się wydawać nieco skomplikowana. Z pomocą przychodzi wzór matematyczny, który jednak nie należy do najprostszych. Wyraża się go za pomocą równania X°F = (X – 32) * (5/9) °C, gdzie X oznacza temperaturę wyrażoną w stopniach Fahrenheita. Tak więc wyrażona w °F temperatura topnienia lodu wynosi 32°F, a wrzenia wody – 212°F. Normalna temperatura ludzkiego ciała, określana jako 36,6 stopni Celsjusza, będzie natomiast wynosić 97,88°F.

Jednostki wyrażające wagę

Gotując, piekąc lub robiąc zakupy, Europejczycy przyzwyczajeni są do wyrażania jednostek wagi za pomocą gramów, dekagramów czy kilogramów. Zupełnie inaczej (a jakże!) ma się jednak sytuacja w krajach anglosaskich, w których wagę wyraża się za pomocą uncji, funtów bądź kamieni. Przelicznik ten nieoceniony może być przy tłumaczeniu angielskich bądź amerykańskich przepisów kuchennych, ponieważ obco brzmiące nazwy wprowadzić mogą niemałe zamieszanie. Warto również zaznaczyć, że najmniejszymi (a przy tym najrzadziej spotykanymi) są oficjalnie gran i dram, odpowiadające kolejno 64,8 mg i 1,77 g. Dużo częściej spotyka się natomiast uncję (ounce lub oz.), wynoszącą 28,35 gramów. Szesnaście uncji to jeden funt (pound albo pd), czyli 0,454 kilograma. Czternaście funtów to jeden kamień (nazwa jest dosłownym tłumaczeniem angielskiego określenia stone, choć jako taka rzadko jest w Polsce spotykana), wynoszący 6,35 kilograma. Tą jednostką w krajach anglojęzycznych określa się zazwyczaj masę ciała. Sto dwanaście funtów to z kolei jeden cetnar (hundredweight albo cwt), wynoszący 50,8 kg. Skorzystać można również z poniższej tabelki:

Miary kuchenne

Amatorom wyrobów cukierniczych warto również zwrócić uwagę na fakt, że w angielskich przepisach, zwłaszcza tych dotyczących pieczenia, często używa się takich miar kuchennych jak szklanka (cup), łyżka stołowa (tablespoon lub tbsp) bądź mała łyżeczka (teaspoon albo tsp). Wynika to z tego, że większość składników służących do pieczenia najłatwiej odmierzyć za pomocą akcesoriów kuchennych. Ponieważ jednak oczywiście zarówno szklanki, jak i łyżeczki różnią się między sobą, przyjmuje się, że jedna szklanka to 250 ml, jedna łyżka stołowa to 12 ml, a na łyżeczce do herbaty mieści się 5 ml. Osobom lepiej operującym na gramach z pomocą mogą przyjść również kuchenne przeliczniki, ponieważ waga substancji sypkich w szklance będzie się również od siebie nieco różnić. Trochę problemów może nastręczać też masło, ponieważ angielskojęzyczne przepisy również ten składnik wyrażają zazwyczaj w szklankach lub kawałkach (stick równających się połowie cup, czyli szklanki), które jednak nie odpowiadają jednej kostce – ta z kolei również, w zależności od kraju, wynosi 200 lub 250 g. Dlatego przyjmuje się, że 1 stick butter to 113 gramów masła.